مفصل محل اتصال استخوان های مجاور با یکدیگر است و بدون کارکرد صحیح در این بخش مهم، حرکات مختلف اندام های حرکتی امکان پذیر نخواهد بود. ممکن است مفصل به دلایل مختلف دچار مشکل شود؛ برای مثال: مفصل موجود در ناحیه لگن، که محل اتصال استخوان ران و استخوان لگن می باشد، به دلایل متفاوت، دچار آسیب شده و پزشک جراح ارتوپد با انجام عمل تعویض مفصل لگن به ترمیم این قسمت حساس اقدام کند. در ادامه به چگونگی انجام این عمل و مراقبت های آن می پردازیم.

آناتومی لگن به چه شکل است؟

لگن، دارای ساختمانی حلقوی شکل بوده و از سه مفصل اصلی تشکیل شده است. لگن مانند یک پل ارتباطی میان اندام های فوقانی و تحتانی بدن عمل کرده و به جهت وجود اندام های حساس در این ناحیه، از جمله دستگاه تناسلی، بخش هایی از اندام های داخلی، مانند دستگاه گوارش و ادراری اهمیت بسیار زیادی دارد. استخوان ران بزرگترین و حجیم ترین استخوان بدن است و توسط این مفصل به لگن متصل می شود.

چه افرادی به عمل تعویض مفصل لگن نیاز پیدا می کنند؟

عمل تعویض مفصل لگن (Total-hip-arthroplasty) به اختصار THA یا آرتروپلاستی مفصل ران، یکی از موثرترین اعمال جراحی است. با انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن، بیمار پس از طی دوره ی نقاهت می تواند به فعالیت های روزانه ی خود بازگردد. حال این سوال مطرح میشود که چه کسانی کاندید انجام این جراحی هستند؟ برای پاسخ کوتاه می توان گفت این عمل برای افرادی که مفصل لگن آنها دچار آسیب غیر قابل برگشت شده است لازم می باشد. اما در ادامه به صورت مفصل به این آسیب ها اشاره می کنیم.

آرتروز: یک بیماری نسبتا شایع در مناطق مختلف است و اغلب افراد مسن را درگیر می کند. ابتدا غضروف در ناحیه مفصل دچار مشکل شده و سپس استخوان ناحیه مفصل را در بر می گیرد. آرتروز سبب ساییدگی و التهاب و تورم در ناحیه مفاصل می شود. در صورتی که این ساییدگی در مفصل لگن (ران) اتفاق افتد به آن استئوآرتریت می گویند. استئوآرتریت، مهم ترین مفصل در لگن، یعنی مفصل ران را درگیر کرده و بیمار با درد زیادی در این ناحیه مواجه می شود. در نهایت درد در کشاله ران و لنگش در هنگام راه رفتن و محدودیت های مشابه در فرد بروز خواهد کرد.

علاوه بر افزایش سن که اصلی ترین علت ابتلا به آرتروز است عوامل دیگری شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند:

• استفاده پی در پی از پله در دراز مدت
• جا به جا کردن اجسام سنگین
• و مهم تر از همه، ژنتیک فرد

شکستگی، دررفتگی و یا آسیب های دیگر در ناحیه لگن بر اثر سوانح مختلف: در صورتی که عمل جوش خوردن استخوان به درستی انجام نشود. ممکن است بیمار پس از مدتی نیازمند عمل تعویض مفصل لگن باشد.

نکروز(استئونکروز): رسیدن اکسیژن و مواد مورد نیاز سلول ها توسط جریان خون برای تمام اندام ها و قسمت های مختلف بدن حیاتی است، در صورتی که به هر دلیلی جریان خون به قسمتی از لگن فرد نرسد؛ سلول های استخوان این ناحیه دچار نکروز خواهند شد.

بیماری روماتیسم: روماتیسم یک بیماری خود ایمنی است. در این بیماری سیستم دفاعی بدن به استخوان ها و مفاصل بدن حمله می کنند. در صورتی که مفصل لگن در این بیماری دچار تورم و آسیب شود ممکن است درمان با تعویض مفصل لگن انجام شود.

با تشخیص پزشک معالج، این افراد کاندید اصلی عمل تعویض مفصل لگن خواهند بود.

آرتروز: یک بیماری نسبتا شایع در مناطق مختلف است و اغلب افراد مسن را درگیر می کند. ابتدا غضروف در ناحیه مفصل دچار مشکل شده و سپس استخوان ناحیه مفصل را در بر می گیرد. آرتروز سبب ساییدگی و التهاب و تورم در ناحیه مفاصل می شود. در صورتی که این ساییدگی در مفصل لگن (ران) اتفاق افتد به آن استئوآرتریت می گویند. استئوآرتریت، مهم ترین مفصل در لگن، یعنی مفصل ران را درگیر کرده و بیمار با درد زیادی در این ناحیه مواجه می شود. در نهایت درد در کشاله ران و لنگش در هنگام راه رفتن و محدودیت های مشابه در فرد بروز خواهد کرد.

علاوه بر افزایش سن که اصلی ترین علت ابتلا به آرتروز است عوامل دیگری شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند:

• استفاده پی در پی از پله در دراز مدت
• جا به جا کردن اجسام سنگین
• و مهم تر از همه، ژنتیک فرد

شکستگی، دررفتگی و یا آسیب های دیگر در ناحیه لگن بر اثر سوانح مختلف: در صورتی که عمل جوش خوردن استخوان به درستی انجام نشود. ممکن است بیمار پس از مدتی نیازمند عمل تعویض مفصل لگن باشد.

نکروز(استئونکروز): رسیدن اکسیژن و مواد مورد نیاز سلول ها توسط جریان خون برای تمام اندام ها و قسمت های مختلف بدن حیاتی است، در صورتی که به هر دلیلی جریان خون به قسمتی از لگن فرد نرسد؛ سلول های استخوان این ناحیه دچار نکروز خواهند شد.

بیماری روماتیسم: روماتیسم یک بیماری خود ایمنی است. در این بیماری سیستم دفاعی بدن به استخوان ها و مفاصل بدن حمله می کنند. در صورتی که مفصل لگن در این بیماری دچار تورم و آسیب شود ممکن است درمان با تعویض مفصل لگن انجام شود.

با تشخیص پزشک معالج، این افراد کاندید اصلی عمل تعویض مفصل لگن خواهند بود.

در تمامی عمل های جراحی چند فاکتور بهترین نتیجه را برای بیمار به ارمغان خواهد آورد. مراقبت ها و نکات پیش از عمل، مهارت و تجربه ی پزشک، شرایط و تجهیزات اتاق عمل و در آخر مراقبت های بعد از عمل

هر یک از موارد بالا اهمیت زیادی دارند و در کنار یکدیگر می توانند بهترین نتیجه را به عمل آورند. علاوه بر مراجعات مرتب و مشورت با پزشک، مراقبت هایی به عهده ی بیمار است که بیشترین کمک را به بهبود او خواهند کرد. پس از جراحی تعویض مفصل لگن رعایت مراقبت های زیر الزامی است:

• رسیدگی به محل جراحی شده : ناحیه جراحی بخیه و پانسمان شده است و با توجه به دستور پزشک تعداد دفعات تعویض پانسمان مشخص می شود.
• ترشحات محل زخم جراحی تا مدتی (یک هفته) ادامه خواهد داشت و تا آن زمان تعویض پانسمان و ضدعفونی کردن محل زخم ضروری است.
• تا بهبود کامل محل زخم، لازم است با پانسمان پوشانده شود تا با لباس، آلوده و تحریک نشود.
• مصرف به موقع داروهای (آنتی بیوتیک ها) تجویز شده توسط پزشک
• در دوره ی نقاهت حداقل 3 هفته از واکر و یا عصا استفاده کنید و پس از 5 هفته با مشورت پزشک بدون کمک می توانید راه بروید.
• انجام حرکات نرمشی: تا چند ماه پس از عمل عضلات ضعیف هستند و در هنگام راه رفتن باعث بروز لنگش می شوند که با انجام حرکات نرمشی زیر نظر پزشک عضلات تقویت خواهند شد.
• به هیچ عنوان برای برداشتن اجسام از زمین خم نشوید.
• برای نشستن از بالش های مخصوص استفاده کنید.
• مفصل را بیشتر از 90 درجه خم نکنید.
• حداقل تا 3 هفته به صورت ثابت و بدون غلتیدن بخوابید.
• یخ گذاشتن روی محل جراحی: در صورت تورم در ناحیه جراحی شده 4-5 نوبت در روز و هر دفعه به میزان 20 دقیقه یخ بگذارید.
• با توجه به میزان فعالیت بدنی در محل کار لازم است تا مدتی در خانه بمانید.
• تا چند هفته برای انجام کارهای شخصی مانند حمام کردن نیاز به کمک خواهید داشت. از رسیدن رطوبت به محل زخم خودداری کنید.
• برای نشستن از صندلی های مناسب استفاده کنید: داشتن پشتی ثابت و دسته برای صندلی لازم است. در هنگام نشستن روی صندلی، لازم است زانو پایین تر از مفصل ران قرار گیرد و در صورت لزوم از بالش های صفت روی نشیمنگاه صندلی استفاده کنید.
• از توالت فرنگی مناسب استفاده کنید.
• تغذیه مناسب و استفاده از مکمل های تقویتی پس از عمل جراحی لازم است.
• به دفعات در طول شبانه روز آب بنوشید.
• پیاده روی با رعایت نکات ایمنی به مدت کوتاه، برای افزایش سرعت بهبودی بسیار کمک کننده خواهد بود.

عوارض تعویض مفصل لگن

با وجود موفقیت آمیز بودن این عمل نسبت به انواع جراحی ها در انسان، ممکن است در برخی از موارد با عوارضی نیز همراه شود. در صورتی که عمل جراحی توسط بهترین فوق تخصص لگن انجام شود این عوارض می تواند به صفر نیز برسد. لازم است بیمار پیش از ورود به اتاق عمل، با عوارض احتمالی آشنا باشد:

• درد در ناحیه مفصل مصنوعی: ممکن است به دلایل مختلف مانند عفونت و یا لقی پروتز ایجاد شود.
• عفونت در محل جراحی: امکان دارد این عفونت جزئی و در محل زخم باشد و با مصرف آنتی بیوتیک ها برطرف خواهد شد. در موارد دیگر عفونت عمقی و در محل قرارگیری پروتز اتفاق می افتد و تنها با عمل مجدد و برداشتن پروتز می توان از انتشار عفونت جلوگیری کرد.
• ایجاد شدن لخته های خونی در محل جراحی: پزشک با تجویز دارو های رقیق کننده خون، می تواند از حرکت لخته در بدن جلوگیری کند.
• طول متفاوت پاها نسبت بهم: با وجود تلاش پزشک جهت برابری و تناسب اندازه ی هر دو پا ممکن است قرار گیری پروتز سبب تغییر در طول پا شود. با استفاده از کفش های مخصوص با کفی های متناسب این مشکل قابل حل است
• در رفتگی مفصل مصنوعی از محل جراحی شده: در برخی از این موارد بدون نیاز به عمل جراحی امکان ترمیم وجود دارد.
• خرد شدن استخوان ها در اطراف مفصل مصنوعی: بر اثر ضربه وارد شده ممکن است استخوان های اطراف محل جراحی خورد شوند.
• در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی پس از جراحی، پروتز شل شده و حرکت می کند. در این حالت انجام عمل جراحی دوم ضروری است.

چه مدت طول می کشد بیمار به وضعیت عادی خود برگردد؟

پس از انجام عمل تعویض مفصل لگن لازم است مدتی مراقبت هایی انجام شود تا زمانی که بیمار به حالت عادی بازگردد، این مدت زمان برای افراد مختلف متفاوت است.

پس از انجام عمل جراحی بیمار تا 2 روز در بیمارستان بستری می شود. و از روز دوم انجام نرمش ها و راه رفتن با کمک واکر برای افزایش سرعت بهبودی شروع می شود. با انجام نرمش ها، با توجه به وضعیت بیمار، شخص می تواند پس از یک ماه، بدون کمک راه رفتن را آغاز کند. دردهای ناحیه جراحی تا 2 الی 3 هفته ادامه پیدا می کند و به مرور زمان درد کاهش یافته و کاملا قطع خواهد شد. بازگشت به محل کار بسته به نوع فعالیت فرد از 3 الی 4 هفته بعد از جراحی متغیر است. ممکن است تا چند ماه لنگش در هنگام راه رفتن ادامه پیدا کند که به مرور زمان و با انجام حرکات ورزشی، راه رفتن بیمار به حالت عادی برمی گردد.

فعالیت ورزشی بعد از عمل

ورزش ، یکی از مولفه های مهم مراقبت در منزل است ، به ویژه در چند هفته اول پس از جراحی. شما باید بتوانید اکثر فعالیت های سبک زندگی روزمره را طی 3 تا 6 هفته پس از جراحی از سر بگیرید. برخی از ناراحتی های ناشی از فعالیت و یا درد در شب برای چندین هفته معمول است.

برنامه فعالیت شما باید شامل موارد زیر باشد:

• با یک برنامه تمرینی ابتدا در خانه تحرک داشته باشید و سپس برای افزایش تحرک به بیرون از خانه بروید.
• از سرگیری سایر فعالیتهای روزمره خانگی مانند نشستن ، ایستادن و بالا رفتن از پله ها
• انجام تمرینات خاص چند بار در روز برای بازگرداندن حرکت و تقویت مفصل ران.

هزینه جراحی تعویض مفصل لگن

هزینه عمل جراحی یکی از مواردی است که دغدغه ی بسیاری از افراد بوده و برای بیماران اهمیت دارد. به طور کلی هزینه های جراحی مشخص و تعریف شده می باشد.

• هزینه های بستری، اتاق عمل و جراحی: این هزینه ها با توجه به نوع بیمارستان متفاوت است.
• هزینه ی مربوط به خرید پروتز: با توجه به آسیب وارد شده به مفصل و نوع جراحی که پزشک تشخیص می دهد نوع پروتز انتخابی نیز متفاوت بوده و در قیمت نهایی تاثیرگذار است.
• تعداد دفعات عمل جراحی: در صورتی که به دلایل مختلف مانند عفونت عمقی؛ عمل مجدد لازم باشد. هزینه ی متفاوتی نسبت به عمل نخست خواهد داشت.
• در صورتی که بیمار تحت پوشش بیمه پایه و یا تکمیلی باشد برخی از هزینه ها کاهش می یابد.

https://www.health.harvard.edu/pain/total-hip-replacement

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507864/